Mrs. Jazmin B. Josue, Fr. Martin N. Laurio, Genevieve L. Asenjo, Ramil P. Martinez.
Si Ramil P. Martinez, gabasa kang pinanid kang “Sikad Pa-Bicol.”
Para sa Padya Randy M. Tacogdoy sa Binalaybay, ginpadyaan ang koleksyon, “Kalipay kang Gin-angga kag iba pa nga Binalaybay,” ni Stephen Louie R. Checa kang Hamtic, Antique nga sangka DJ sa Radyo Natin 91.7 FM. Nakabaton tana kang Sertipiko para sa anang titulo kag 5,000.00.
Si Stephen Checa, gabasa ka anang binalaybay.
Si Gil S. Montinola, gabasa ka anang binalaybay.
Nagbukas dya sa pangamuyo-binalaybay ni Fr. Martin N. Laurio. Ginsundan kang pagkanta sa Kinaray-a kang Dao Teachers’ Choir. Nagbasa ka mga pinanid ka andang sinulatan ang mga tagdaug. Nagkanta man si Florentino “Nonong” Egida, isara sa mga tatay kang Original Kinaray-a Music (OKM) nga maga-launch ka anang una nga solo nga album, Laragway, sa Disyembre 29, alas 5:00 sa hapon sa Gaisano Mall, San Jose, Antique.
Programa.
Nagtambong man ang iba pa nga mga manunulat sa Kinaray-a parehas nanday Ma. Felicia “Acay” Flores, Cor Marie Villojan Abando, kag Norman Darap, ang Busalian sa Padya Kinaray-a 2011.
Glenn Mas, Norman Darap, Mrs. Jazmin Josue, Gen Asenjo, Ma. Felicia Flores, Stephen Checa, Ramil Martinez, Gil Montinola, Fr. Martin Laurio.
Si Glenn Sevilla Mas, emcee.
Salamat sa tanan nga mga manugbasa, manugbisita, mga nagbulig kag nagtambong. Hasta sa duro pa nga liwan!
NI GIL S. MONTINOLA
Si Gil S. Montinola sangka maestro sa Mina, Iloilo nga nagasulat kang mga matimgas nga binalaybay, sugidanun, kag sugidanun-pambata. Isara tana sa atun mga napilian para mangin tagdaug sa Padya Kinaray-a 2011 kag 2012.
Unang-una, isang mayad-ayad na umaga sa inyong lahat. Taboan, sa Hiligaynon tabo (1), na ang ibig sabihin ay magkita o to meet. Taboan. Dito ngayon sa Dumaguete ang ating Taboan.
Hindi talaga maikakaila na sa kasalukuyang panahon maraming nagsusulputang iba’t ibang pagbabago’t inobasyon, lalung-lalo na kung teknolohiya ang pag-uusapan. Ang paglabasan ng samu’t saring gadgets, hanggang sa hindi mo na alam kung ano ang ano sa ano o ang alin sa alin. Digital world, ‘ika nga. Kahit sa pagsusulat at paglilimbag, digital na rin. Papindot-pindot na lang. Kagaya ngayon, ganito na ang nangyayari:
Noon, kung hirap magbasa sa sobrang liit ng font. Ngayon, font style na ang pinoproblema. Kung Arial ba o Comic Sans ang bagay sa binabasa, o Wingdings para mas bongga?
Noon kampanerang kuba ang drama sa dami ng aklat na bitbit. Ngayon, pa-sway-sway na lang sa paglakad bitbit ang gadget at pakiusap maging alerto baka pagsisisihan. Tandaan: kung mabilis ang mga daliri sa pindotan, mas mabilis ang kamay at paa ng mga snatcher na nag-aabang.
Sa pagkukuwento ngayon, maraming outlet ang makikinig sa drama at tatanggapin ang lahat ng mga hinaing sa mundo sa pugkukuwento, pagtutula o kahit ano pang genre ang maaaring itawag mo dito. Katulad na lamang sa Blogspot, WordPress, Tumblr at iba pang mga anek anek sa internet. Karamihan sa atin ngayon ay may access na sa internet. Email. Social networking sites. Lahat na ay may Facebook. Ang makapangyarihang Facebook. Kung malungkot, sandal sa Facebook. Kung masaya, tawa sa Facebook. Kung sa pagkain naman, nauna pa ang Instagram sa pagtikim nito. Kahit na ang pinakasimpleng pagtalon ay i-pi-pi-Facebook o Twitter. Alam ko hindi mo ito ginagawa. Pinapakita lang nito kung gaano kalapad ang sinasakop na oras ng internet sa buhay natin. Pero bukod sa pinapadali ang komunikasyon, sa tulong na rin ng internet, napalapad at masasabi kong nadagdagan pa ang sigla ng aming Panitikan sa Kanlurang Bisayas.
Isa sa mga sumabay sa ganitong pagbabago ay si Dr. Genevieve Asenjo (2), tubong Antique, may-akda ng Lumbay ng Dila, Komposo ni Dandansoy at marami pa. Siya ang tagadumala(tagapamuno) ng balaysugidanun.com. Sinimulan niya ito noong Nobyembre 30, 2010. Sa dalawang taong pamamayagpag ng Balay Sugidanun sa internet ay mahigit-kumulang na sa 150, 000 ang hits and still counting. Sa website na ito mababasa ang mga sugidanun, binalaybay kag panaysayon na lahat ay nakasulat sa Kinaray-a at ang mga ito ay karamihan galing sa mga manunulat na sumasali sa taunang patimpalak na Padya Kinaray-a na bukas naman sa lahat ng mga Karay-a na tulad ko. Dahil sa online ito, worldwide na rin ang access kaya sumasali na rin sa patimpalak ang mga kapamilya, kapuso, kabarkada, at kapatid nating nangibang bansa.
Ngayong Mother Tongue-Based Multilingual Education o MTB-MLE na ang sinusunod na curriculum ng DepEd sa K+12. Bukod sa subject na Mother Tongue, wikang bernakular o kinalkahang wika rin ang ginagamit bilang medium of instruction sa mga subject na Math, Araling Panlipunan at MAPEH sa Grade 1. Malaking tulong ang Balay Sugidanun sa mga guro. Dahil sa biglaang pagbabagong ito, nagbigay na rin ang Balay Sugidanun ng libreng konsultasyon at pagsanay sa mga guro ng Distrito ng Tobias Fornier sa Antique para sa MTB-MLE sa Kinaray-a. At ngayong 2013 ang Padya Kinaray-a ng Balay Sugidanun ay nagbago at nagpokus sa Sugidanun-Pambata(Kuwentong Pambata) dahil ito sa Mother Tongue sa K+12 na kurikulum ng DepEd. At plano ng Balay Sugidanun na sa darating 2015 ay makapublish ng anthology at children’s book sa padayon lang nga pagsuporta.
Tuo hasta Wala: Jayson Eduria Parba (Cagayan de Oro), Gil S. Montinola (ILoilo), Rowena Rose Lee (Davao), TABOAN 2013, Dumaguete City.
Nanriyan din si Peter Solis Nery (4), writer, poet, performance artist, filmmaker, nurse at Palanca Hall of Fame Awardee. Itinatag niya ang The Peter Solis Nery Foundation5 noong November 5, 2012. Sabi niya, alam ko kung gaano kahirap ang mga manunulat at mga alagad ng sining sa Pilipinas kaya ko itinatag ang The Peter Solis Nery Foundation for Hiligaynon Literature and the Arts na naglalayong magbigay ng tulong, kalinga at pag-alalay sa kanila…. Sa unang sandaang araw ng Foundation, dalawang libro sa panitikang Hiligaynon ang nailathala sa tulong nito: isang koleksyon ng mga tula at isang kalipunan ng mga maikling kwento. Naglunsad din ang Foundation ng isang patimpalak sa pagsulat ng maikling kwento sa Hiligaynon para sa 2013….6 Malaking tulong ito sa pagpapalawak at pagpapasigla ng panitikang Hiligaynon. Ngayon, sa tulong na rin nga mga networking site nakakukuha kaming mga Ilonggo ng mga update tungkol sa foundation at sa mga patimpalak nito. Mabibisita siya sa petersolisnery.com at puwede ring mabili ang kanyang mga aklat sa amazon.com.
Siguradong mag-i-enjoy ka rin sa mga poetry video ni Marcel Milliam(Palanca winner) aka Luis Batchoy(7) na makikita sa internet. Sabi niya, sa panahon ngayon masyado nang biswal ang mga tao. Wala na silang panahon at pakialam sa pagbabasa ng teksto kaya dapat makipagsabayan ang makata sa hamon at humanap ng paraan upang mapanatiling buhay at makabuluhan ang panunula.
Hindi rin pahuhuli ang Aklanon na si Melchor Cichon(8) sa pagpapalawak ng Panitikang Akeanon. Mababasa na rin sa kanyang blogsite ang buong aklat ng Matimgas nga Paeanoblion, Anthology of Poems Written by Aklanons Edited by Melchor F. Cichon, 2011 sa aklanonlitarchive.blogspot.com. Sa blog na ‘Dawn To Dawn’ (9) mababasa ang koleksiyon ni Melchor F. Cichon na Haiku, Luwa, at marami pa. Bisitahin lang ang anahawleaf.blogspot.com
Sabi nga ni John Barrios, isa sa mga tagapagtatag ng Akeanon Literary Circle (ALC) grupo ng mga Akeanong manunulat, tulad ng pagbabago ng kahulugan ng Panitikan ayon na rin sa pagbabago ng panahon, nagbabago rin ang midyum ng produksyon ng panitikan. Ang pagkakaroon ng teknolohiya at oportunidad na hindi na kailangang dumaan sa nakasanayang proseso ng publikasyon ay isang bukas na larangan para subukan ng mga manunulat. Ang print ay unti-unti nang natatabunan ng digital na texto ng panitikan at marahil ang mas mabagal nitong proseso at istriktong kapamaraanan ay magbibigay-daan rin sa pagkakaroon ng mabilis at maluwag na pananaw ng mga tao sa panitikan (10).
Tulad ko na walang pormal na pinag-aralan sa pagsusulat at sa mga palihan lang talaga kumukuha ng mga kaalaman na maaari kong idagdag sa pagpapabuti ng aking mga Binalaybay at Sugilanon at dahil baguhan pa lang ako sa larangan ng pagsusulat, naging daan ang internet para makahanap at makabasa ako ng mga akda ng mga manunulat lalung-lalo na ng mga taga-Kanlurang Bisayas.
Nandito tayo ngayon sa Taboan para magtabo at mag-isa ang ating mga hunahuna(isipan) nang matib-ong(mapalago) ang mayamang kultura at literatura ng Pilipinas; suportahan ang mga manunulat ng ating bansa; at nandito rin tayo ngayon para mag-isa ang ating handom(pangarap) na mapalago ang sakop ng kamalayan ng bawat manunulat sa ating mga sarili.
Duro gid nga salamat sa pagpamati(Maraming salamat sa pakikinig).
Mga Tala
1. Tabo, http://www.bohol.ph/kved.php?sw=tabo&where=hw
2. Genevieve Asenjo, http://balaysugidanun.com/about/
3. John Iremil Teodoro, http://jieteodoro.blogspot.com/p/mga-libro-ni-jie-teodoro.html
4. Peter Solis Nery, http://petersolisnery.com/
5. The Peter Solis Nery Foundation for Hiligaynon Literature and the Arts, http://www.facebook.com/ThePeterSolisNeryFoundation?ref=ts&fref=ts
6. Peter Solis Nery interbyu ni Noel De Leon, 2013
7. Marcel Milliam aka Luis Batchoy, http://batchoyboi.blogspot.com/
8. Melchor Cichon, http://aklanonlitarchive.blogspot.com/2010/12/matimgas-nga-paeanoblion-final-na.html
9. Dawn To Dawn, http://anahawleaf.blogspot.com/
10. John Barrios interbyu ni Noel De Leon, 2013
OFFICIAL PRESS RELEASE VIA EMAIL [8/20/2013.9:36 a.m.]
The University of St. La Salle is pleased to announce the winners of the IYAS Literary Contest in Hiligaynon Poetry and One-Act-Play sponsored by the IYAS Creative Writing Program of the University of St. La Salle in cooperation with the National Commission for Culture and the Arts (NCCA).
For the Hiligaynon Poetry Category, first place goes to Jonathan Davila of Bacolod City for his entry “Mas Maayo nga ang Tawo Wala sang Pakpak ukon Hasang.” He will receive a cash prize of P 10,000. Second place goes to Gil S. Montinola of Mina, Iloilo for his entry “Tinaga kag Iban Pa nga mga Binalaybay.” He will receive a cash prize of P 7,500. Third place goes to Marcel Milliam of Mandurriao, Iloilo for his entry, “Pagsagap Kanimo kag iban pa nga mga Binalaybay.” He will receive a cash prize of P 5,000.
Norman T. Darap of Tubungan, Iloilo is the first place winner in the Hiligaynon One-Act Play Category for his entry, “Handum.” He will receive a cash prize of P 10,000. Second place goes to Fundador Tipon II of Villamonte, Bacolod City for his entry, “Palad.” He will receive a cash prize of P 7,500. Third place goes to Aurea Lynne G. Paz for her entry, “Red Lipstick.” She will receive a cash prize of P 5,000.
The awarding ceremony will be held on August 29, at 4:30 pm at the University of St. La Salle, Bacolod City. The winners will be asked to read their winning entries.
The members of the board of judges are Dr. Elsa M. Coscolluela of University of St. La Salle, Dr. Genevieve L. Asenjo of De la Salle University, and Prof. John Iremil Teodoro of Miriam College.
Lewis Loughman via http://www.lostateminor.com
Patay na ang murugmon.
Humlad ang iya pakpak
nga nagahuray-ad
sa lutak sang talamnanan.
Ginauk-uk sang mga ulod.
Kipot ang iya mga mata.
Sa kadako sang mga ini,
wala niya nakita ang nagpatay sa iya.
Wala na sing maako
kon sin-o ang maisog
nga may kinamatarong
sa pagpugong-pauntat sang iya lupad.
Nanago ang paka sa bangag.
Nagpalipod ang tibakla sa kugon.
Naglinong ang tikling.
Amo ini ang natabo,
sugilanon sang kawayan.
Namati lang ang humay.
Kinulbaan ang mga ilaga,
madasig nga nagdinalagan
panago sa ila mga buho.
Malinong nga nagalupad
ang murugmon isa ka hapon.
Palibot-libot sa kahawaan.
Maabtik niya nga gindagit
ang wala animo nga ilaga.
Wala nakita sang iya dako nga mata
ang hilo nga ginburibod sang mangunguma.
Ang hilo nga ginkaun sang ilaga.
Ang hilo nga nagpahinay sang hulag sini.
Ang hilo nga ilaga lang kuntani ang tinutuyo.
Nagdungan sa pagdula sang adlaw
ang pagkadula sang murugmon kag ilaga.
Naghuyop ang matugnaw nga hangin;
nagkulurog ang dahon sang kawayan.
Ginbulos sang kalinong ang palibot.
Nagpalanglapsi ang tulabong,
indi sia sigurado kahapon,
sa mga kuol nga iya ginkaun.
Halin sa koleksyon nga “Tinaga kag Iban pa nga mga Binalaybay’, Ika-Duha nga Padya, IYAS LITERARY PRIZE 2013.
Ang mga tinaga ko dahon
Gabayaw sa mga panganod sa langit
Gapangayo ulan para magrabong
Ulan nga manalusop sa duta
Supsupon sang ugat
Manultol sa mga sanga
Pakadto sa bag-ong ulhot
Nga mga salingsing
Ang mga tinaga ko humay
Patubigan kag abunuhan
Gabutan hilamon
Lumban ang mahawan
Tubtub mamaro
Mangin tinggas nga bulawan
Ang mga tinaga ko lasang
Masinaw nga busay nga nagailig
Ilahas nga mga sapat ang mahutik
Nga ang ila pisik may kaabtik
Mabugnaw sa pamatyag
Ang huyop sang hangin
Nga nagapasundayag
Ang mga tinaga ko nga ini
Para lang sa imo
Ikaw ang tingog
Ang huni sang ining tanan
Ang bunga
Ang iyas
Ang kagulangan
Kag ang tanan diri
Sa akon kalibutan
Follow Balay Sugidanun on WordPress.com
Halit ni SuperTyphoon Yolanda sa Barbaza, Antique /Litrato: Faith Asenjo-Laurio
Yolanda pamatii
Duru katama nga kabuhi ang imo gindaga
Daad mabatian mo ang nguynguy
Kang mga bata nga ginbul-an mo ginikanan
Ang hibi kag panangis kang mga ginikanan
Nga ginbul-an mo bata
Kag ang bilog nga pamilya nga imo gindura
Halit ni SuperTyphoon Yolanda sa Barbaza, Antique /Litrato: Faith Asenjo-Laurio
Halit ni SuperTyphoon Yolanda sa Barbaza, Antique/Litrato: Faith Asenjo-Laurio
Sundi si Pangga Gen sa Wattpad
Si Sir Leo (sa tunga) kaimaw ang mga manunulat kag komunidad kang mga manunudlo kag manugbasa sa Gabii kang mga Manunulat kang Bisayas Nakatundan, Dis.1, 2014, West Visayas State University, Lapaz, Iloilo. Litrato halin sa KWF.
Pangga Gen/taga-uma@manila
Nangin pagkilala kag pasidungog man ang bilog nga kumperensiya sa ginakabig nga Tatay kang mga Manunulat kang Bisayas Nakatundan nga si Dr. Leoncio P. Deriada (Sir Leo). Pamatuod rugya dyang ani kang mga bag-ong libro, pinakauna nga libro para sa tatlo ka mga manunulat nga sanday Early Sol Gadong sa na-ilustrar na nga istorya nga Si Bulan, Si Adlaw, kag si Estrelya, Noel de Leon sa anang koleksyon kang mga binalaybay sa Filipino nga Isang Botelyang Alaala, kag Jesus “Jess” Insilada sa anang koleksyon kang mga binalaybay sa Hiligaynon nga Ang Mamalaybay kon Maghigugma.
Kaimaw man nga ginlunsad ang una nga antolohiya kang mga sugidanun-pangbata kang Hubon Manunulat/Tambubo Hiligaynon nga Magsugilanonay Kita nga gin-edit ni Sir Leo kag gindibuho ni Gil Montinola. Mabasa ang mga sugidanun nanday Alice Tan Gonzales, John E. Barrios, Jonny Bernas Pornel, Dulce Maria Deriada, Norman Darap, Eliodora Labos-Dimzon, Agnes Espano-Dimzon, kag Early Sol Gadong. Amo man ang Si Kilat kag si Dalogdog nga liwat ginsugilanon ni John Barrios kag gin-ilustrar ni Jebbie Barrios kag ang antolohiya nga Kirab kang Dungug Kinaray-a.
Kang aga, nagbukas ang kumperensiya sa paglunsad kang bag-o nga antolohiya kang mga sugidanun sa Hiligaynon, ang Pagbalik sang Babaylan, nga ginbalhag kang KWF kag gin-edit ni John Iremil E. Teodoro. Sulod rugya ang mga sugidanun nanday Leoncio P. Deriada, Teodulfo Naranjo, Ma. Luisa Defante-Gibraltar, Alice Tan-Gonzales, Isabel Sebullen, Alain Russ Dimzon, Felino Garia, Jr., Peter Solis Nery, Jesus Insilada, Genevieve Asenjo, Marcel Milliam, Lester Mark Carnaje, Early Sol Gadong, kag Norman T. Darap.
Cover Design ni Elvert de la Cruz Bañares
NALARAGWAY NGA LIBRO!
Gin-Edit ni Leoncio P. Deriada. Dibuho ni Gil S. Montinola.
May bersyon sa Akeanon kag Hiligaynon.
Una nga libro ni Jesus Insilada, Metrobank Outstanding Teacher 2014.
Una nga libro kang mga binalaybay sa Filipino ni Noel de Leon.
Para sa duro pa nga istorya kag litrato sa natabo nga kumperensiya, bisitaha ang Facebook Page kang Komisyon ng Wikang Filipino kag ang atun Flicker.
Sarang man ma-kontak sa Facebook ang mga awtor kag editor kang mga libro sa ibabaw kon luyag ninyo magbakal, ukon mag-imbita kananda sa inyong eskwelahan kag banwa.
Kabay padayon kita turgruan kang mayad nga lawas kag ipaiway sa mga katalagman para sa duro pa nga mga pagpananum kag pag-ani para sa ikauswag kang atun mga komunidad sa patag kang pagsulat kag edukasyon.
First Prize, Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature, Short Story -Hiligaynon, 2015
The short story “Amburukay” by Jesus C. Insilada is an ingenious conceptual, structural, and linguistic craftmanship that renders the magnanimity of Amburukay, the old, ugly hermit woman of the Panay Bukidnon sugidanun (epic) as nurturer of the young generation. Insilada, a Panay Bukidnon himself, created his own Amburukay out from the collective image and narrative of Amburukay, retold and popularized by the elders of Panay Bukidnon. Here, Amburukay is your familiar laon (old-maid) and ugly relative or neighbor. She carries with her the weight of her village’s expectation to be married, that is to say, to have her own child to take care of her in old age. Amburukay plotted her marriage to a considerably younger man in their village. Amburukay is joined by equally interesting and well-developed set of characters. The setting is vivid and the plot advances in a convincing causality curated toward a cathartic and cinematic ending. This is a story of grandeur and magnificence. It is brilliant in its lyricism. The wit is remarkable. It would really be unfair to Insilada if his masterful use of language will be reduced to that common lame excuse “budlay basahon” (“difficult to read”). Insilada’s domestic images and sounds evoke both nostalgia and estrangement to stories dear and real to us. This is Insilada’s own generosity: he provides breathing spaces for contemporary readers to insert, and assert, their own memories and visions in that constellation called sugidanun. Thus, the story of Amburukay lives on…
Third Prize, Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature, Short Story -Hiligaynon, 2015
Gil Montinola’s “Ang Lapsag sa Taguangkan ni Belen” is a successful storytelling in realist mode. It challenges society’s fixation in what an ideal marriage should be: faithful husband and wife in love, both fertile, will have baby. A family. The family. What if they can’t bear one? Is it reason enough for the other party to be unfaithful? To separate? Most of all, once you’ve betrayed the beloved, will you confess? The story advances in a linear fashion, with enough dexterity to establish milieu and develop characters, in an effective point-of-view, and competent language. There is maturity in approach and authenticity in tone, thus we are convinced and moved.
For inquiries, visit KasingKasing Press.
Continue reading ➞ Sangka Adlaw nga Paghanduraw kag iban pa nga binalaybay
